27 december 2025
De scene-referred workflow vormt het hart van het moderne darktable dat daarmee heel anders is dan programma’s zoals Lightroom en de al wat oudere darktable-versies.
1. Het basisprobleem: display-referred (de verouderde methode)
In veel andere beeldbewerkings programma’s (en ook oudere versies van darktable) werd het beeld al heel vroeg in de bewerking in de kleurruimte van het scherm (meestal sRGB of Adobe RGB) gedwongen.
- Het probleem: Camerasensoren hebben een groot dynamisch bereik (van zeer licht tot zeer donker), beeldschermen hebben een veel kleiner dynamisch bereik.
- Als je de foto te vroeg comprimeert naar het schermbereik (toonmapping), verlies je de fysieke relatie met het licht. Hooglichten van bijvoorbeeld de zon en lampen, worden eenvoudig afgesneden (clipped) bij “wit” (waarde 1.0 of 255). Er gaat daarbij al vroeg in de bewerking essentiële informatie verloren en dat wil je niet.
- Aanpassingen als “verhogen van de belichting (exposure)” of “vervagen (blur)” kunnen er daardoor kunstmatig uitzien omdat de volledige lichtinformatie ontbreekt.
2. De oplossing: scène-referred (de nieuwe manier)
In de door de scène-referred workflow behandelt darktable de pixelwaarden zo lang mogelijk als de oorspronkelijke fysieke lichtwaarden.
- Onbeperkte ruimte: Er is tijdens de berekeningen geen bovengrens voor “wit”. Een pixel kan de waarde 1,0 (wit) hebben, maar ook 10,0 of 100,0 (veel helderder dan wit, bijvoorbeeld de zon).
- Natuurkunde: modules zoals belichting (exposure), Kleurcalibratie (color calibration) en filmic rgb / sigmoid werken lineair. Dit betekent dat als u de belichting verdubbelt, de nummerieke waarden eenvoudigweg ook verdubbelt. Dit is precies wat er ook gebeurt als je het licht in de werkelijke wereld helderder maakt.
- Late tone mapping: Pas aan het einde van de verwerkingsketen (pixelpipe) wordt de afbeelding gemapped (vertaald) naar uw monitor. Het zijn modules zoals filmic rgb en sigmoid die dat doen. Die passen het enorme dynamische bereik elegant binnen het weergave gebied van je monitor.
Waarom is dit belangrijk voor je?
- HDR-bewerking: Hooglichten worden in de scene-referred workflow beter weergeven terwijl die in de oude workflow uitgebrand zouden worden. Dit kan omdat de informatie “lichter dan wit” goed wordt bewaard zodat AgX (of filmic rgb of sigmoid) ze uiteindelijk goed op het scherm kunnen weergeven.
- Meer natuurlijke kleuren: Omdat de kleuren fysiek correct worden gemengd, zijn er minder vreemde kleurverschuivingen (bijvoorbeeld een blauwe lucht wordt niet plotseling grijs of paars als hij donkerde wordt gemaakt).
- Modulevolgorde: In DarkTable is de volgorde vast (van onder naar boven).
- Onder (RAW): Fysieke correcties (blootstelling, witbalans).
- Midden: Creatieve aanpassingen.
- Boven: Transformatie naar het scherm (Filmisch/sigmoïd).
Workflow Snelgids
Stel in ‘darktable preferences > processing > ‘auto-apply pixel workflow defaults’ op een van de scene-referred workflows in. Darktable zal uw RAW foto optimaal kunnen weergeven wanneer U ervoor zorgt dat de onderstaande instellingen correct zijn:
- Belichting (exposure): Stel de helderheid in zodat de midtonen (het hoofdonderwerp) goed worden weergegeven. De lichten mogen uitgebrand raken (waarden boven 1.0).
- Kleurkalibratie: Zorg voor een goede witbalans (CAT).
- AgX (of filmic rgb dan wel sigmoid): Dit is de “compressor”. de module vertaalt uitgebrande hooglichten (Values > 1.0) naar waarden die het scherm goed weergeeft op en zorgt voor mooi doortkende zwarten.
Jouw taak: Stel in de module Belichtling (exposure) de helderheid van uw hoofdonderwerp goed in. Negeer het wanneer de hooglichten uitbranden. Je lost dat op het eind op in de AgX module (of Filmic rgb dan wel sigmoid) door het aanpassen van de “White Point” of “Recovery”).
Samengevat: Scene-referred rekent tot het allerlaatste moment met het echte licht terwijl display-referred al vroeg rekent met de waarden nodig om de foto op het scherm of op papier weer te geven waarmee belangrijke kleur en licht informatie verloren gaan.